ACİL DİŞ TEDAVİLERİ

ACİL DİŞ TEDAVİLERİ

Acil diş hekimliği kavramı, dental tedaviler arasında aslında en önemli olan dallar arasında gelmektedir. Acil diş hekimliği multidisipliner, yani bir çok diş hekimliği uzmanlığını ilgilendiren bir alandır. Acil diş hekimliğini tanımlarken öncelikle bir vakanın acil olma durumunu değerlendirmek gerekir. Covid 19 pandemi süreci ile birlikte acil diş tedavileri daha çok konuşulmaya başlanmıştır. Pandeminin ilk sürecinde bir çok özel ve resmi kurum faaliyetlerini acil diş tedavilerine indirgemiştir.

Acil Diş İhtiyaçları hangi durumlarda olmaktadır?

Hastanın şikayetinin gerçekten acil bir durum olduğunu değerlendirmek için online diş hekimliği kavramı önem arz etmektedir. Online görüşme ile hekimin alacağı anamnez ve şikayet hikayesi sonucunda durumun aciliyeti değerlendirilerek hasta kliniğe davet edilir. İşleyişin bu şekilde devam etmesi, gereksiz klinik randevularını azaltarak bulaş riskini minimize edecektir. Online görüşme sonucunda hasta hikayesinde ağrı kesicilerle geçmeyen ağrı, ciddi şişlik, enfeksiyona bağlı ateş ve titreme, nefes alma problemi, fonksiyonu engelleyecek şekilde rahatsızlık veren protez veya ortodontik aparey bulunması ve hayati risk içeren çene ve yüz yaralanmaları belirlenirse hastanın uygun bir kliniğe yönlendirilmesi sağlanmalıdır. Vakanın aciliyetine bağlı olarak online görüşme olmaksızın hasta doğrudan da kliniğe gelebilir.

Günümüzde antibiyotik ve ağrı kesicilerin bilinçsiz olarak kullanılması sonucu toplumda antibiyotik direnci gelişmiş ve akut bazı enfeksiyonlarda doktor kontrolünün dışında kullanılan antibiyotikler etkinliğini yitirmişlerdir. Diş ağrısı durumunda antibiyotik kullanmalı mıyım? sorusu bir çok hasta tarafından sorulmaktadır. Acil diş ağrısı durumunda hasta ya doğrudan kliniğe müracaat ederek muayene olur ve hekim gerekli gördüğü ilaçları reçete eder ya da online görüşme sonucunda hekim yeterli veriyi sağladığını düşünüyorsa klinik muayeneye gerek duymadan çeşitli ilaç önerilerinde bulunabilir. Ağrının tipi, vakada antibiyotik kullanılıp kullanılamayacağını hekime belli etmektedir. Bundan dolayı bilinçsizce ve çoğu zaman gerekmediği halde antibiyotik kullanımı hem ağrıyı geçirmemekte hem de hastanın bünyesine zarar vermektedir.

Acil Diş Vakaları Nelerdir?

Rutinde genellikle orta ve şiddetli ağrı durumları acil olarak değerlendirilir. Özellikle ağrı kesici ve antibiyotik kullanımına rağmen geçmeyen ağrılara klinik olarak müdahale etmek gerekir. Ağrı sebeplerine bakacak olursak; basit bir diş eti enfeksiyonuna bağlı olabildiği gibi, çürüyen bir dişin sinirlerinin etkilenmesi sonucu ciddi ağrılar olabilir. Çekilecek duruma gelmiş bir dişin ağrısı antibiyotik ile gerilemektedir ancak bu durum defalarca olursa ciddi şişlik ağrı ve ateş durumu olabilir. Bu tarz durumlarda ilk müdahaleden önce antibiyotik vermek önemlidir. Akut enfeksiyon durumunda kanamalı bir işleme girişmek daha riskli sonuçlar doğurabilir. Ancak enfekte alan, lokalize ise esas işlem önceki apse drenajı ile hasta rahatlatılabilir. Bazı durumlarda oral yoldan kullanılan antibiyotikler de yeterli olmamaktadır. Hastanın ağrı seviyesi yüksek ise o an rahatlatmak amacıyla anestezi yapılmasının ardından, damar içi veya kas içi ilaçlar reçete edilerek hastanın ağrısı ve acil şikayetleri giderilir.

Bir diğer acil durum, kron köprü düşmesi ve hareketli protezlere bağlı komplikasyonlardır. Bu durumda bulaş riskini minimize edecek şekilde sorun giderilir. Bazen porselen kronlar alttaki dişin harabiyetine bağlı olarak düşebilir ve esas tedavi gerekebilir. Bu durumda ya geçici çözüm olarak eski diş uygun bir materyal ile yapıştırılır ya da esas tedaviye başlanır. Hareketli protezlerin yıpranmasına bağlı olarak kırıklar görülebilir. Hastanın fonksiyonunu engelleyecek şekilde kırıklar bulunduğu durumda acil müdahale olarak tamir işlemi yapılabilir. Kırık durumu çok ciddi ise yeni protez planlaması yapılır.

Ortodontik tedavi gören hastalarda ağız içi yerleştirilen apareylerde problemler çıkabilir. Hastanın ağzında yara oluşumuna sebep olan ortodontik apareyler düzeltilmelidir. Yara durumuna göre çeşitli ilaçlar reçete edilebilir.

Ciddi travmalarda hastalar genellikle ilk olarak bir tıp merkezine müracaat ederler. İlk işlemin yapılmasının ardından diş ile ilgili acil durum için diş klinikleri yardımcı olurlar. Genellikle diş kırıkları, dişin soketinden çıkması ve kemik ile birlikte kombine diş kırıkları görülebilir. İlk müdahale hastanın ağrısının giderilmesine yönelik olduğu gibi ilgili bölgede kalıcı hasar kalmaması amacıyla çeşitli işlemler yapılabilir.

Acil diş hekimi ihtiyacında, açık acil diş kliniği bulmak büyük şehirlerde bile zor olabilmektedir. Devlet ve fakülte hastanelerinin bazılarının, aksam acil diş hizmeti bulunmakla birlikte genellikle özel diş kliniklerinin acil diş hizmeti olabilir. Bu durumda internet üzerinde online görüşme ile acil durum değerlendirilerek klinik randevusu oluşturulur. İlk müdahale sonrası kontrol randevuları ile acil tedavi tamamlanmaktadır.

Kanama ile ilgili acil durumlarda genellikle ya sabah saatlerinde işlem görmüş hastaların kanama problemleri ya da travmaya bağlı kanama problemleri ile karşılaşılmaktadır. Bazı diş çekimi vakalarında hastalar kanamaya sebep olacak çeşitli ilaçlar kullanıyor ise kanama uzun sürebilir. Bu durumda hastanın rahatsızlıklarını gidermek için kanama müdahalesi yapmak gerekir. İlaç kullanımının yanı sıra çekim sonrası travmatik bir durum oldu ise kanama geçmeyecektir. Çekim dışında herhangi bir ağız içi cerrahi işlem sonrası dikişlerde olan problemlere bağlı olarak ciddi kanamalar ile hastalar kliniklere müracaat edebilirler. Acil kanama durumunda ilgili bölgeye çeşitli medikamanlar uygulanabileceği gibi sütür ve ekstra cerrahi işlemler ile kanama kontrol altına alınarak hasta klinikte belirli bir süre müşahede altına alınır. Kanama kontrolü sağlandıktan sonra kontrol etmek üzere hasta gönderilebilir.

Özetle, acil diş hekimliği genel diş hekimliği içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Acil diş ağrısı olan hastaların başvurabilecekleri açık diş kliniği bulabilmeleri çoğu bölge için ciddi sorun teşkil etmektedir. Bununla ilgili ileri zamanlarda çeşitli düzenlemelerin yapılması gerektiği ve fakültelerde acil diş hekimliği ile ilgili daha detaylı eğitim programlarının getirilmesi gerekmektedir.

Kaynakça

-Wu KY, Wu DT, Nguyen TT, Tran SD.COVID-19’s impact on private practice and academic dentistry in North America. Oral Dis. 2020;00:1–4.

-Lockhart, P. B., Tampi, M. P., Abt, E., Aminoshariae, A., Durkin, M. J.,Fouad, A. F., … Carrasco-Labra, A. (2019). Evidence-based clinical practice guideline on antibiotic use for the urgent management of pulpal- and periapical-related dental pain and intraoral swelling. The Journal of the American Dental Association, 150, 906–921.e12. https://doi.org/10.1016/j.adaj.2019.08.020

-Meng, L., Hua, F., & Bian, Z. (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID-19): Emerging and future challenges for dental and oral medicine. Journal of Dental Research, 99(5), 481–487. https://doi.org/10.1177/00220 34520 914246

Uzm Dr Esat Başol